საქართველოში მობინადრე თევზები, სად და რა ჯიშის თევზები ბინადრობს პარამეტრები

[gocha-tita]

საქართველოს ტბებსა და მდინარეებში მობინადრე თევზები.
ტაფელა:
ღწერა. სხეული მაღალი, მოკლე, გვერდებიდან შეტყლეჟილი. კუდის ღერო შედარებით წვრილი. გვერდებზე უკანა ნაწილში გასდევს მწვანე-მოლურჯო სიგრძივი ზოლი. დინგზე უვითარდება ნახევარმთვარის ან სამკუთხედის ფორმის თეთრი ეპითელური ხორკლები, რის გამოც დას. საქართველოში ეძახიან თავშაქარას. დედლებს გამრავლების პერიოდში უვითარდებათ ქვირითის საყრელი მილი, რომელიც ზოგიერთ ეგზემპლარში აღემატება სხეულის სიგრძეს.

ზურგის ფარფლში დაუტოტავი სხივი 3, დატოტვილი 9-10; ანალურში დაუტოტავი სხივი 3, დატოტვილი 7-10, გვერდის ხაზში 2-9 ქერცლია. ხახის კბილები 5-5 ან 5-4, ლაყუჩის კბილაკები 10-13. მალები უროსტილით 33-35. შეფერილობა იცვლება სქესისა და ასაკის მიხედვით; გვერდები მოვერცხლისფროა, ზურგისა და ანალური ფარფლები წითელი, შავი ზოლით. ტოფობისას მამალს გვერდებზე და მუცელზე უჩნდება ცისარტყელოვანი შეფერილობა – წითლად, მწვანედ, იისფრად მოელვარე. სიგრძე 9,5 სმ-მდეა, წონა 5-10 გ-მდე.

გავრცელება. გვხვდება საქართველოს მდინარეებში: სუფსა, რიონი, ხობი, ჭურია, თიქორი, ენგური, კოდორი, ბზიფი, მტკვარი, ხრამი და სხვა. ტბებში: პალიასტომი, სკურჩია, ბებესირი, ჯანდარი, თბილისის წყალსაცავში და სხვა. სხვაგან ცნობილია; აზეირბაიჯანის წყლებში, ევროპაში – საფრანგეთიდან აღმოსავლეთით მდ. ნევის აუზამდე. არის მცირე აზიაში.

ბიოლოგია. ირჩევს მდინარის მცენარეულობით მდიდარ, მდორე ადგილებს, ტბისა და წყალსცავის თხელ, სანაპირო უბნებს. იკვებება ძირითადად წყლის მცენარეებით და წყალმცენარეებით, ნაწილობრივ ცხოველური ბენთოსით და პლანქტონით. მრავლდება სხვადასხვა ადგილებში სხვადასხვა დროს – თებერვლიდან აგვისტომდე; ტოფობს რამდენიმე ჯერად, ორსაგდულიანი მოლუსკის მანტიის ღრუში. ნაყოფიერება აღწევს 200- 400 ქვირითამდე. ქვირითი მოგრძოა, მისი სიგრძე მერყეობს 1.52 -2.42 მმ-მდე. სიგანე 1.06-1.82 მმ-დე.

[gocha-tita]

კავკასიური მდინარის ღორჯო:სხეული თითისტარისებურია, საშუალო ზომის ქერცლით დაფარული. თავი მომრგვალებულია, შუბლი ვიწრო, თვალის დიამეტრზე ორჯერ ნაკლები. ტუჩები თხელია. ზედა ტუჩი პირის კუთხეებთან ოდნავ გაფართოებული. წინა ნესტოები მოკლე მილაკების სახითაა. თხემი, კეფა, მკერდის ფარფლების ღეროები, ყელის უკანა ნაწილი დაფარულია ქერცლით. მოზრდილებს საცურავი ბუშტი არა აქვთ. ზურგის 1-ლ ფარფლში აქვს მხოლოდ დაუტოტავი სხივები 6-7, მე-2 ფარფლში დაუტოტავი სხივი 1, დატოტვილი 16-18, მისი შუა სხივები შედარებით მაღალია. ანალურ ფარფლში დაუტოტავი სხივი 1, დატოტვილი 12-14. კუდის ფარფლი მომრგვალებულია. ქერცლების გარდიგარდმო მწკრივი 56-73. სხეული მუქი მოყვითალოა. გვერდებზე, ზურგისა და კუდის ფარფლებზე მუქი ლაქებია. მამალი გამრავლების დროს ღებულობს შავ ფერს. სიგრძე 15 სმ-მდეა, წონა 35 გ-მდე, ჩვეულებრივ გვხვდება უფრო პატარა.

მონათესავე ფორმა. ჭყორა ღორჯო – Gobius cephalarges Pallas, ბინადრობს შავ ზღვაში და მასში ჩამავალ მდინარეებში.
გავრცელება. გვხვდება საქართველოს მდინარეებში თითქმის ყველგან, ზოგიერთ ტბაში და წყალსაცავში. ცნობილია აზერბაიჯანის, დაღესტნის წყლებში, კასპიის ზღვის სამხრეთ სანაპიროს მდინარეებში, მდ. ყუბანში და სხვ.

ბიოლოგია. უმეტესად ბინადრობს ჩქარ მდინარეებში, ირჩევს ქვა-ქვიშიან ბიოტოპს. იკვებება წვრილი თევზებით, ბენთოსური ორგანიზმებით, ნაწილობრივ ხმელეთის მწერებით და წყალმცენარეებით. სქესობრივად მწიფდება 2-3 წლის ასაკიდან. ტოფობს მაის-ივნისში. ნაყოფიერება აღწევს 400-1000 ქვირითამდე, იგი მოგრძოა, დიამეტრით 2-2,4 მმ-მდე. ქვირითს ყრის ქვის ქვედა ზედაპირზე მიწებებით რამდენიმე მწკრივად, გარკვეული წესით, რის გამო მკვლევარმა ნორდმანმა (1840) უწოდა ,,კონსტრუქტორი”.

სამეურნეო მნიშვნელობა არა აქვს.

კაჭკაჭა ღორჯო:სხეული თითისტარისებურია. თავი მომრგვალებული. ზურგის ფარფლი 2. კუდის ფარფლი არასიმეტრიულია. ზურგის 1-ლ ფარფლში აქვს მხოლოდ დაუტოტავი სხივები 5-8, მე-2 ფარფლში დაუტოტავი სხივი -1, დატოტვილი 7-9, ანალურში დაუტოტავი სხივი -1, დატოტვილი 8-9. ქერცლის გარდიგარდმო მწკრივი 36-45. შუბლი ვიწრო, მისი სიგანე უდრის თვალის დიამეტრის ნახევარს. ძირითადი შეფერილობა მოყვითალო-ყომრალია, ზურგზე წვრილი ყომრალი წინწკლებით. ზურგისა და ანალური ფარფლების ფუძეების გასწვრივ მუქი ლაქების მწკრივებია. კუდის ფარფლის ფუძესთან მოზრდილი მუქი ლაქაა. ტოფობის დროს მამლებს გვერდებზე უჩნდებათ ყომრალი განივი ზოლები. კენტი ფარფლები უგრძელდებათ და უშავდებათ. სიგრძე დედლისა 40 მმ-მდეა, მამლისა 50 მმ-მდე.

გავრცელება. გვხვდება საქართველოს შავი ზღვის სანაპირო ზოლში, შედის მტკნარ წყლებში; ნაპოვნია მდ. კოდორის შესართავში, ნურიის ტბაში და სხვ. ცნობილია შავი, აზოვის და კასპიის ზღვების მომლაშო უბნებში; დნეპრის, ბუგის, დონის, ყუბანის შესართავებში, მანიჩის წყალსაცავში.

ბიოლოგია. ძირითადად ზღვის ბინადარია, ნახევრად გამსვლელი, უმეტესად იმყოფება წყლის სისქეში, ვიდრე ფსკერზე. იკვებება ძირითადად პლანქტონით – კიბოსნაირებით და სხვადასხვა მწერებით. სქესობრივად მწიფდება 1 წლის ასაკიდან. მრავლდება მარტიდან ოქტომბრამდე. ქვირითს ყრის ორსაგდულიანი მოლუსკის მანტიის ღრუში, ნაყოფიერება აღწევს 280-1100 ქვირითამდე. მწარმოებლები ტოფობის შემდეგ იღუპებიან.

სამეურნეო მნიშვნელობა. არა აქვს – სარეველა თევზია