ძუძუმწოვარ ცხოველთა პარაზიტები და მათ მიერ გამოწვეული დაავადებანი პარამეტრები

[ზახარა]

ინფორმაცია მოპოვებულია სხვადასხვა წიგნებიდან რომლებიც საკმაოდ ძველია
განადგურებულია ყდები საიდანაც შეიძლებოდა ავტორების ამოკითხვა,
ამიტომ ზუსტ წყაროებს ვერ უთითებ.


ამ თემაში განხილულია საქართველოს ძუძუმწოვარ ცხოველთა უმთავრესი პარაზიტული ჭიები და მათ მიერ გამოწვეული დაავადებები, ანუ ჰელმინთოზები, რომლების დიდ ზიანს აყენებენ ცხოველებს , სახელდობრ, იწვევენ პროდუქტიულობის შემცირებას, ზრდაში ჩამორჩენას და სხვ. ამავე დროს, ზოგჯერ ხშირია ცხოველთა სიკვდილიანობის შემთხვევა. საქართველოს ძუძუმწოვარ ცხოველების ჰელმინთოფაუნაზე გამოკვლევები ჩაუტარებიათ : აკად. კ. სკრიაბინს, ა. პეტროვს, პ. ბურჯანაძეს, ა. ბლაჟინს, ტ. ბარათაშვილს, ვ. ჯიქიას, ი. კირშებლანტს, ს. გამცემლიძეს, თ.როდონაიას, ნ.კამალოვს, ბ. ყურაშვილს, ლ.ქოიავას, გ.მაცაბერიძეს, ი.ჭუბაბრიას და სხვ.
ზემოთაღნიშნულ ავტორების მიერ საქართველოს ძუძუმწოვარ ცხოველებში რეგისტრირებულია 249-ზე მეტი სახეობის ჰელმინთი. გარდა ჰელმინთებისა გარეულ ძუძუმწოვრებში რეგისტრირებულია ექტოპარაზიტები ფეხსახსრიანთა ტიპიდან (20 სახეობის იქსოდისებური ტკიპი, 8 სახეობის გამაზიდები). გარდა ამისა ტკიპები წარმოადგენენ მრავალი ინფექციური და ინვაზიური დაავადებების გამომწვევებების გადამტანებს.
ფეხსახსრიანებიდან, ძუძუმწოვრებში პარაზიტობებს ობობასნაირთა კლასის წარმომადგენელი-ლიგვატულა. სხვა ინვაზური დაავადებების გამომწვევებიდან გარეული ძუძუმწოვრებში (მღრნელებში)აღწერილია 28 სახეობის კოქციდია, კურდღელსა და მელიაში 2 სახეობა. ვირთაგვებსა და ძაღლებში რეგისტრირებულია ტოქსოპლაზმოზისა და ლეიშმანიოზის აღმძვრელები. ამრიგად, საქართველოს ტერიტორიაზე გარეულ ძუძუმწოვრებში გამოვლინებულია 313 სახეობის გარეგანი და შინაგანი პარაზიტი. აქ კი განხილულია მხოლოდ უმთავრესი ჰელმინთები და მათ მიერ გამოწვეული დაავადებანი.





ფასციოლოზი-fasciolosis

ფასციოლოზი სასოფლო-სამეურნეო და სანადირო-სარეწაო ცხოველთა მძიმე ჰელმინთური დაავადებაა, რომლის აღმძვრელებს წარმოადგენენ დიგენეზური ტრემატოდები ფასციოლას გვარიდან. ფასციოლას ორი სახეობაა ცნობილი: ღვიძლის (პეპელა) ორპირა და გიგანტური ორპირა. ამ ჰელმინთებს დეფინიტურ მასპინძლებს წარმოადგენენ შინაური და გარეული მცოხნელი ცხოველები და აგრეთვე ადამიანის სქესმწიფე ფორმა პარაზიტობს ღვიძლის სანაღვლე სადინარებში. შუამავალი მასპინძლებია წყლის მოლუსკების მრავალი სახეობა, სსრ კავშირში- მცირე ტბორულა-galba truncatula.
ღვიძლის ორპირას და გიგანტური ორპირას განვითარების ციკლი მსგავსია. არის განსხვავება მხოლოდ ცალკეული სტადიების ხანგრძლივობასა და შუამავალი მასპინძლების შედგენილობაში. სასოფლო-სამეურნეო ცხოველთა ფასციოლოზი უმთავრესად გავრცელებულია საქართველოს დასავლეთ, ტენიანი სუბტროპიკული ზონის რაიონებში (ხობი, ცხაკაია, ფოთი, ზუგდიდი და სხვა.) და აღმოსავლეთ საქართველოს იმ რაიონებში, სადაც სუბტროპიკულის მსგავსი კლიმატური პირობებია(ლაგოდეხი, ახმეტა.). სანადირო-სარეწაო ცხოველებიდან საქართველოში ფასციოლოზი აღწერილია ირმებში, შვლებში, გარეულ ღორში, კურდღელსა და ნუტრიაში. თუმცა გარეულ ცხოველებს შორის ფასციოლოზი ნაკლებადაა გავრცელებული, ვიდრე შინაურში. მაგრამ ფასციოლოზმა შეიძლება მნიშვნელოვანი ზიანი მიაყენოს ჩვენი ფაუნის ძვირფას წარმომადგენლებს. გარეულ და შინაურ ცხოველთა ფასციოლოზის გავრცელების კერები ერთმანეთს ემთხვევა. ადამიანის ფასციოლოზის ყველაზე მეტი შემთხვევა აღწერილია სსრ კავშირის სამხრეთ ნაწილში, კერძოდ, ამიერკავკასიის რესპუბლიკებში. საქართველოში, დღეისათვის ადამიანის ფასციოლოზის 100-ზე მეტი შემთხვევაა აღწერილი. ვინაიდან სასოფლო-სამეურნეო ცხოველები ფასციოლოზის ძირითადი დეფინიტური მასპინძლებია, ამიტომ ამ ცხოველების სქესმწიფე პარაზიტისაგან განთავისუფლება წარმოადგენს ერთ-ერთ რადიკალურ საშუალებას პროფილაქტიკისათვის, უნდა ჩატარდეს ფასციოლას კვერცხების მოსპობა, ფეკალის ბიოთერმული დამუშავებით: მოლუსკების წინააღმდეგ ბრძოლა ქიმიური, ფიზიკური, ბიოლოგიური მეთოდებით; მოლუსკების ბიოტოპების მოსპობა-დაჭაობებული ტერიტორიის ამოშრობით და სხვ.

[ზახარა]

ტრიქინელოზი - TRICHINELLOSIS


ტრიქინელოზი შინაური და გარეული ღორის , დათვის , მაჩვის , ძაღლის , კატის , მელას , მგლის , ტურის , კვერნების , დედოფალას , ენოტის მწერიჭამიების , თაგვებისას და ვირთაგვების მეტად მძიმე ჰელმინთური დაავადებაა . ხშირია ადამიანის დაავადების შემთხვევებიც .
ტრიქენელოზის აღმძვრელს წარმოადგენს მცირე ზომის მრგვალი ჭია , რომელიც სქესმწიფე სტადიაში გვხვდება წვრილ ნაწლავებში , ლარვულ სტადიაში კი კუნთებში . სხვა ნემატოდებისაგან განსხვავებით , ტრიქენელები ცოცხლადმშობი ორგანიზმებია . ერთ განყოფიერებულ დედალს შეუძლია შობოს 1000- 1500 ლარვა .
ტრიქინელას განვითარების ციკლი ერთსა და იმავე მასპინძლებში მიმდინარეობს . ტრიქენელოზი გავრცელებულია მთელს მსოფლიოში . საქართველოში ამ დაავადების გავრცელების შესახებ ცნობებს ვნახულობთ ვართანოვის (1892 ) , გამცემლიძის (1941 ) , ქოიავას (1962 ) , მარუაშვილის (1952 ) , როდონაიას (1971 ) , მაცაბერიძის (1976 ) , ყურაშვილის (1973 ) , და სხვა ავტორთა ნაშრომებში , რომელთა მიხედვით ჩანს რომ ყოფილ საბჭოთა კავშირში , კერძოთ საქართველოში იმ დროს ადამინის ათეულებოთ შემთხვევა იყო დაფიქსირებული , განსაკუთრებით იყო სიღნაღის შემთხვევა , იქ გარეული ღორის ხორცის შეჭმის შედეგად , ერთდროულად დაავდა 24 კაცი . მტაცებლებიდან ტრიქინელის შემთხვევები ყველაზე მეტად ტურაშია შემჩნეული 76.1 % , თეთყელა კვერნაში ინვაზიის პროცენტი 51.6 აღწევს , მელაში 15.7 % .
ცხოველთა ტრიქინელოზი დიდ ზიანს აყენებს სახალხო მეურნეობებს . ასევე უვარგისია საკვებად ნანადირევი გარეული ღორისა და დათვის ხორცი . ტრიქინელას ახასიათებს ბუნებრივი კერობრიობა . მისი პირველადი წყარო იმყოფება ტყის ბიოტიპის ცხოველებში . ბუნებაში ტრიქინელას ცირკულაციის ძირითად რგოლს მტაცებლები წარმოადგენენ . დაავადება ვრცელდება ალიმენტარული გზით . ამიტომ ყოვლად დაუშვებელია ნანადირევი ცხოველების ლეშის ან ტყავის დატოვება ბუნებაში . ის უნდ ადაიწვას ან ღრმად დაიმარხოს .
ტრიქონელოზის წინააღმდეგ ბრძოლა და მისი პროფილაქტიკა ხორციელდება სპეციალური ინსტრუქციით , რომელიც ითვალისწინებს ადამიანის და სასოფლო-სამეურნეო ცხოველთა ტრიქინელოზის დიაგნოსტიკის , ეპიდემიოლოგიის , ეპიზოოტოლოგიისა და პროფილიკაქტიკის ყველა მომენტს .