მღრღნელები, დახასიათება პარამეტრები

[ზახარა]

მთიური ბრუცა – Spalax Leucodon



ეკუთვნის ბრუცების ოჯახს
აღწერილობა : უფრო პატარაა , ვიდრე გიგანტური და ჩვეულებრივი ბრუცები. სხეულის სიგრძე აღწევს 230 მმ –ს , ტერფისა 28 მმ , ზურგის მხარე შეფერილია მოვერცხლისფრო მუქად.
გავრცელება : შუა ევროპის სამხრეთი , მოლდავეთი და მასთან მიმდებარე უკრაინის ნაწილი , მცირე აზია , ამიერკავკასია , საქართველოში ახალქალაქის , ასპინძისა და წალკის რაიონები.
ცხოვრების ნირი : მთის ველების ტიპიური , სახლდება ჩვეულებრივ მთების ფერდობებზე. ხშირად გვხვდება თავთავიანი კულტურების , ჭარხლისა და კარტოფილის ნათესებში. იკვებება ფესვებით , ფესურებით , ბოლქვებით , ტუბერებით, ჭამს მცენარის მიწისზედა ნაწილებსაც. მრავლდება წელიადში ერთჯერ , მარტიდან – ივნისამდე , შობს 2 –4 ნაშიერს.
სამეურნეო მნიშვნელობა: სოროების თხრისას აზიანებს მცენარეთა მიწის ქვეშა ნაწილებს , ხოლო ამ დროს მიწის ზედაპირზე წარმოქმნილი მიწის გროვები ხელს უშლიან თივის აღებასა და სხვა სამუშაოთა შესრულებას. აგროვებს საკვების დიდ მარაგს; მაგალითად , მიწისქვეშა საკუჭნაოში გვხვდება 10– 15 კგ მომარაგებული კარტოფილი და ჭარხალი. ეს იმის მაჩვენებელია , რომ ბრუცა მნიშვნელოვან ზარალს აყენებს სოფლის მეურნეობას . ბეწვის მდარე ხარისხის გამო სარეწაო მნიშვნელობა არა აქვს.



კავკასიური თაგვანა – Sicista caucasica


ეკუთვნის თაგვანასებრთა ოჯახს.

აღწერილობა: ძალიან მცირე ზომის მღრღნელია, სხეულის სიგრძე აღწევს 70 მმ–ს,
კუდი სხეულზე გრძელია , მისი სიგრძე აღწევს 115 მმ–ს. ყურის სიგრძე 12 მმ , ტერფისა 18 მმ – მდე . კავკასიური თაგვანა მკვეთრად განსხვავდება ამავე გვარში შემავალი დანარჩენი სახეობებისაგან იმით , რომ ძურგის შეფერილობა ერთგვაროვანია ჩალისფერ–მურადან ყავისფერ–ჟანგისფერამდე , ამასთან ზურგზე მუქი ზოლი არა აქვს.
გავრცელება: კავკასია. საქართველოში გვხვდება დიდი კავკასიონის დასავლეთ ნაწილში და მცირე კავკასიონზე. ბინადრობს მთების შუა და ზედა ზოლში , მცირერიცხოვანი სახეობაა.

[ზახარა]

რუხი ვირთაგვა – Rattus nervegicus



ეკუთვნის თაგვების ოჯახს.

აღერილობა : სხეულის სიგრძე აღწევს 270 მმ–ს , კუდის 190 მმ, ყურის 22მმ , ტერფის 47მმ, სხეულის წონა 522 გ –მდე. შეფერილობა ზურგის რუხი – მურაა მოქარცო ელფერით , მუცლის რუხი, გვხვდება გარდამავალი შეფერილობის მქონე ეგზემპლარებიც.
გავრცელება : სინანთროპული ფორმაა , გავრცელებულია დედამიწაზე თითქმის ყველგან, მაგრამ არ გვხვდება უკიდურეს ჩრდილოეთზე , უკიდურეს სამხრეთზე, ტუნდრაში, ტაიგაში, ნახევარუდაბნოებსა და უდაბნოებში. საქართველოში არის თითქმის ყველგან, მაგრამ დასახლების სიმჭიდროვე უფრო მეტია დასავლეთ საქართველოში.
ცხოვრების ნირი : ადამიანის საცხოვრებელი ბინებისა და სამეურნეო ნაგებობების ბინადარია , მაგრამ ჩვენში გვხვდება აგრეთვე ბუნებრივ პირობებშიც: ბაღებში , სიმინდის ნათესებში , მდინარეებისა და არხების ნაპირებზე, ცოცხალი რობეების გასწვრივ. ჭამს მრავალნაირ საკვებს : მარცვალს , ნაირგვარ ხილს , ბოსტნეულს , სიმინდის ჭყინტ ტაროებს; იკვებება აგრეთვე ამფიბიებით , ფრინველთა ბარტყებით და წიწილებით , მოლუსკებით და სხვ...
სამეურნეო მნიშვნელობა : ანადგურებს საკვები პროდუქტების მარაგს , აფუჭებს ავეჯსა და სხვა საოჯახო ნივთებს, აზიანებს სასოფლო – სამეურნეო მცენარეებს , ჭამს წიწილებს. სხვადასხვა დაავადებათა მტარებელია და გამავრცელებელი.



შავი ვირთაგვა – Rattus rattus



თაგვისებრთა ოჯახის წარმომადგენელია.
აღწერილობა : სხეულის სიგრძე 225 მმ –მდეა , კუდის 247 მმ , ყურის 28 მმ, ტერფის 41მმ. შეფერილობა ზურგის მხარეზე შავიდან რუხ–მურამდე ცვალებადობს , მუცლის მხარეზე მუქი – რუხი ფერიდან მოყვითალო თეთრამდე.
გავრცელება : სპორადულად გავცელებულია დედამიწაზე ყველგან . საქართველოში გვხვდება თითქმის ყველგან , მეტწილად ბონებრივ პირობებში. საქართველოში ორი ქვესახეობაა : R.r alexandrinus და R.r. rattus.
ცხოვრების ნირი : ისეთივეა , როგორც რუხი ვირთაგვისა , მაგრამ ეს სახეობა უკანასკნელისაგან განსხვავდება ნაკლები ნაყოფიერებით : ერთჯერზე შობს 2–8 ნაშიერს.
სამეურნეო მნიშვნელობა : ანადგურებს და აფუჭებს საკვები პროდუქტების მარაგს , აზიანებს საოჯახო ნივთებს. ნაგებობების გარეთ ზიანს აყენებს ხეხილის ბაღებსა და ბოსტნებს. ინფექციურ დაავადებათა გამავრცელებელია და მტარებელი.




სახლის თაგვი – Mus musculus



ეკუთვნის თაგვისებრთა ოჯახს . სახეობას ახასიათებს დიდი გეოგრაფიული ცვალებადობა. ყოფილ საბჭოთა კავშირში არსებობს 5 ქვესახეობა . საქართველოში , ტიპიური სახეობის გარდა , არის კიდევ ქვესახეობა ველის თაგვი – M.m tataricus.
აღწერილობა : სხეულის სიგრძე აღწევს 111 მმ–ს , კუდის 105 მმ , ყურის 17მმ , ტერფის აე აღემატება 19 მმ . შეფერილობა ძლერ ცვალებადია თითქმის შავ ფერიდან მოჩალისფრო რუხ ფერამდე , ზურგის მხარეზე და შავი ფერიდან სუფთა თეთრ ფერამდე მუცლის მხარეზე.
გავრცელება : ბინადრობს დედამიწაზე თითქმის ყველგან , უკიდურესი ჩრდილოეთისა და უდაბნოების გარდა . საქართველოში გვხვდება თითქმის ყველგან 2400 მეტრის სიმაღლემდე ზღვის დონიდან.
ცხოვრების ნირი : ტიპიური სინანთროპული ცხოველია . ბინადრობს საცხოვრებელ ბინებში , სარდაფებში , ბოსლებში , და სხვა ნაგებობებში . ხშირად გვხვდება ბუნებაში : ხორბლის , ჭარხლის , კარტოფილის ნათესებში , სადაც თხრის სოროებს ან იკავებს მემინდვრიების მიერ მიტოვებულ სოროებს . იკვებება როგორც მცენარეული , ისე ცხოველური საკვებით ; უპირატესობას აძლევს თესლებსა და ნაყოფებს . იმარაგებს სოროებში საკვებს. ადამიანის საცხოვრებელ ბინებში მრავლდება მთელი წლის განმავლობაში და ასწრებს 4–5 ნაყარის მოცემას , რომელთაგან თითოეულში 5–10 ნაშიერია. სქესობრივ სიწიფეს აღწევს 2 თვის ასაკში. ღია ბუნების პირობებში ინტენსიური გამრავლება ემთხვევა წლის თბილ პერიოდს გაზაფხულსა და შემოდგომას , ხოლო ზამთარში გამრავლება დაბალი მაჩვენებლით ხასიათდება.
სამეურნეო მნიშვნელობა : პროდუქტების მარაგის განადგურებითა და სასოფლო–სამეურნეო მცენარეების დაზიანებით ზარალს აყენებს სახალხო მეურნეობას . ინფექციურ დაავადებათა გამავრცელებელია და მტარებელი.